ارزیابی اهمیت عوامل موثر بر حفظ و گسترش سهم بازار مواد غذایی فرآوری شده در بازارهای جهانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه مدیریت کسب و کار، دانشکده معارف اسلامی و مدیریت، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران

2 گروه علوم تصمیم و سیستم‌های پیچیده، دانشکده معارف اسلامی و مدیریت، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران

چکیده

صنعت مواد غذایی فرآوری‌شده به دلیل تأمین امنیت غذایی، کاهش وابستگی به واردات و ایجاد ارزش افزوده از منابع کشاورزی، نقشی حیاتی در اقتصاد ایران ایفا می‌کند. اهمیت این صنعت با توجه به شرایط تحریمی و نوسانات اقتصادی، به‌ویژه از منظر صادرات، دوچندان می‌شود؛ چرا که صادرات این محصولات، با افزایش درآمدهای ارزی به بهبود تراز تجاری کشور کمک میکند. در فضای رقابتی تجارت جهانی، حفظ و گسترش سهم بازار مواد غذایی فرآوری‌شده مستلزم شناسایی و تقویت عوامل کلیدی مؤثر بر رقابت‌پذیری است. بر این اساس، این پژوهش، با رویکردی نوآورانه از نظر روش‌شناسی و موضوع، با هدف شناسایی و ارزیابی این عوامل در دو مرحله صورت گرفت. در مرحله نخست، دو راهبرد مرور ادبیات و مصاحبه با خبرگان، برای جمع آوری اطلاعات مورد استفاده قرار گرفت و سپس بر اساس فرایند تحلیل محتوای کیفی 16عامل اثرگذار بر حفظ و گسترش سهم بازار شناسایی گردید. در گام بعدی با بهره گیری توأمان از دو رویکرد عینی گرا و خبره محور برای شناسایی میزان اهمیت هر یک از این عوامل تلاش شد. به این منظور با استفاده از روش‌های فوکام و مِرِک، که از روشهای معتبر و نوین تصمیم گیری چندمعیاره هستند، وزن و اهمیت هر یک از عوامل شناسایی گردید. نتایج نشان داد عواملی همچون نرخ ارز، مشوق‌های صادراتی، تعهدات ارزی، کیفیت محصولات و انطباق با استانداردهای بین‌المللی بیشترین نقش را در موفقیت صادرات مواد غذایی فرآوری‌شده ایفا می‌کنند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Evaluating the Importance of Factors Affecting the Retention and Expansion of Market Share for Processed Food in Global Markets

نویسندگان [English]

  • Mohammadtaha Esmaeilzadeh Ashini 1
  • Mahdi Azizi 2
1 Department of Business Management, Faculty of Islamic Studies and Management, Imam Sadiq University, Tehran, Iran
2 Decision Sciences and Complex Systems Group, Faculty of Islamic Studies and Management, Imam Sadiq University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The processed food industry plays a vital role in Iran's economy due to its contributions to food security, reducing dependence on imports, and adding value to agricultural resources. The significance of this industry is amplified under sanctions and economic fluctuations, particularly in terms of exports, as the export of these products enhances foreign exchange revenues and improves the country's trade balance. In the competitive global trade environment, maintaining and expanding the market share of processed foods necessitates identifying and strengthening key factors affecting competitiveness. Accordingly, this study, employing an innovative methodological and thematic approach, aimed to identify and evaluate these factors in two phases. In the first phase, information was gathered through a literature review and expert interviews, followed by the identification of 16 factors affecting market share retention and expansion based on qualitative content analysis. In the next step, the importance of each factor was assessed using a combination of objective and expert-based approaches. For this purpose, FUCOM and MEREC, recognized and modern multi-criteria decision-making methods, were applied to determine the weight and significance of each factor. The results revealed that factors such as exchange rates, export incentives, currency commitments, product quality, and compliance with international standards play the most critical roles in the success of processed food exports.

کلیدواژه‌ها [English]

  • export
  • multi-criteria decision-making
  • MEREC technique
  • FUCOM technique
  • market share

مراجع

آبنار، شهیاد، حسینی، سید صفدر، و مقدسی، رضا. (1399). عوامل مؤثر بر صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی ایران با تأکید بر شاخص رقابت‌پذیری نرخ ارز واقعی ترکیبی. فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه، 28(1)، 1-24.
اکبری، عباداله، عالی، صمد، علوی‌متین، یعقوب، و محمودزاده، مرتضی. (1399). مقایسه مشوق‌های صادراتی ایران و ترکیه در راستای ارائه مشوق‌های مناسب برای افزایش صادرات ایران. مدیریت کسب‌وکارهای بین‌المللی، 3(4)، 107-127.
اسدنژاد، محمد، رضوانی، مهران، و سخدری، کمال. (1403). شناسایی ابعاد بین‌المللی‌سازی کسب‌وکارهای کوچک و متوسط صنایع غذایی در بازارهای نوظهور خاورمیانه. مدیریت کسب‌وکارهای بین‌المللی، 7(2)، 23-40.
بهزادنیا، پویا، صنوبر، ناصر، و حسینی، سید صمد. (1398). تأثیر برنامه‌های تشویقی صادرات بر عملکرد صادراتی: نقش جذابیت‌های بازارهای خارجی و قابلیت‌های صادراتی. مدیریت کسب‌وکارهای بین‌المللی، 2(3)، 63-85.
جعفری، مریم. (1401). بررسی عوامل مؤثر بر صادرات محصولات کشاورزی و غذایی منتخب ایران به افغانستان [پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد]. دانشکده کشاورزی.
حیدری‌زاد، زهرا، فضل‌زاده، علیرضا، احمدیان، وحید، و نقدی، سجاد. (1403). تأثیر تجارت الکترونیک بر صادرات: شواهد فراتحلیلی. مدیریت کسب‌وکارهای بین‌المللی، 7(2)، 211-234.
خوش‌طینت، بهناز، شاه‌آبادی، ابوالفضل، شجاعی‌شاد، مصطفی، و مرادی، علی. (1398). تأثیر نوآوری بر سهم بازار کشورهای منتخب از صادرات غیرنفتی جهان. نشریه مدیریت نوآوری، 8(4)، 151-171.
خوش‌طینت، بهناز، شاه‌آبادی، ابوالفضل، و خویی‌اسکویی، محمدرضا. (1401). تأثیر فضای کسب‌وکار بر سهم بازار کشورهای منتخب از صادرات غیرنفتی جهان. نشریه بررسی‌های بازرگانی، 20(112)، 1-24.
زارعی، عظیم، و سیاه‌سرانی‌کجوری، محمدعلی. (1402). طراحی و تبیین مدل سیستمی دیپلماسی تجاری در راستای صادرات پایدار شرکت‌های دانش‌بنیان. مدیریت کسب‌وکارهای بین‌المللی، 6(1)، 41-63.
سید‌نژاد فهیم، سید‌رضا، و اقدامی، اسماعیل. (1402). بررسی تأثیر استراتژی‌های تجاری بر عملکرد صادراتی شرکت‌ها. مدیریت کسب‌وکارهای بین‌المللی، 6(3)، 131-151.
شمشادی، کتایون. (1400). بررسی عوامل مؤثر بر صادرات صنایع غذایی ایران. اقتصاد کشاورزی و توسعه، 29(3)، 239-262.
همتی، مریم، فیض، داود، آذر، عادل، و زارعی، عظیم. (1399). شناسایی مدل‌های ذهنی مدیران شرکت‌های صنایع غذایی از موانع توسعه صادرات (نمونه‌کاوی: مدیران شرکت‌های لبنی). مدیریت بازرگانی، 12(1)، 198-226.
 
Aaker, David A. (2023). Strategic market management. John Wiley & Sons.
Ampuero, Olga, & Vila, Natalia. (2006). Consumer perceptions of product packaging. Journal of Consumer Marketing, 23(2), 100–112. https://doi.org/10.1108/07363760610655032
Appel, Gil, Grewal, Lauren, Hadi, Rhonda, & others. (2020). The future of social media in marketing. Journal of the Academy of Marketing Science, 48, 79–95. https://doi.org/10.1007/s11747-019-00695-1
Aujirpongpan, Somnuk, & Hareebin, Yutthana. (2020). The effect of strategic intuition, business analytic, networking capabilities and dynamic strategy on innovation performance: The empirical study Thai processed food exporters. The Journal of Asian Finance, Economics, and Business, 7(1), 259–268. https://doi.org/10.13106/jafeb.2020.vol7.no1.259
Ayan, Burak, Abacıoğlu, Sibel, & Basilio, Maria P. (2023). A comprehensive review of the novel weighting methods for multi-criteria decision-making. Information, 14(5), 285. https://doi.org/10.3390/info14050285
Bagaria, Neha, & Ismail, Siti. (2019). Export performance of China: A constant market share analysis. Frontiers of Economics in China, 14(1), 110–130. https://doi.org/10.3868/s060-008-019-0007-9
Benkovskis, Konstantins, Bluhm, Benjamin, Bobeica, Elena, & Osbat, Chiara. (2020). What drives export market shares? It depends! An empirical analysis using Bayesian model averaging. Empirical Economics, 59(3), 817–869. https://doi.org/10.1007/s00181-019-01727-z
Bohórquez, Edison, Pérez, Manuel, Alvarez, Ricardo, & Villón, Sofía. (2024). Marketing strategies and sales: Key factors for positioning and growth in the market. In J. L. Reis, M. Del Rio Araujo, L. P. Reis, & J. P. M. dos Santos (Eds.), Marketing and smart technologies. ICMarkTech 2022. Smart Innovation, Systems and Technologies (Vol. 344). Springer, Singapore. https://doi.org/10.1007/978-981-99-0333-7_27
Brzęczek, Tomasz. (2020). Optimisation of product portfolio sales and their risk subject to product width and diversity. Review of Managerial Science, 14(4), 1009–1027. https://doi.org/10.1007/s11846-018-0315-y
Busalim, Abdallah, Fox, Grace, & Lynn, Theo. (2022). Consumer behavior in sustainable fashion: A systematic literature review and future research agenda. International Journal of Consumer Studies. https://doi.org/10.1111/ijcs.12794
Day, George S. (1994). The capabilities of market-driven organizations. Journal of Marketing, 58(4), 37–52. https://doi.org/10.1177/002224299405800404
Deloitte Insights. (2022). 2022 Global marketing trends. Deloitte. https://www2.deloitte.com
Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO). (2021). The state of food and agriculture 2021. https://www.fao.org
Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO). (2024). Resilient food systems: Adaptive strategies to climate change. FAO Open Knowledge Repository. https://openknowledge.fao.org/handle/20.500.14283/cd1254en
Galanakis, Charis M. (2024). The future of food: Sustainable production, food security, and consumer health. Foods, 13(4), 506. https://doi.org/10.3390/foods13040506
Gerpott, Torsten J., & Berends, Jan. (2022). Competitive pricing on online markets: A literature review. Journal of Revenue and Pricing Management, 21, 596–622. https://doi.org/10.1057/s41272-022-00390-x
Grunert, Klaus G. (2005). Food quality and safety: Consumer perception and demand. European Review of Agricultural Economics, 32(3), 369–391. https://doi.org/10.1093/eurrag/jbi011
Haas, Rainer, Imami, Drini, Miftari, Iliriana, Ymeri, Pëllumb, Grunert, Klaus, & Meixner, Oliver. (2021). Consumer perception of food quality and safety in Western Balkan countries: Evidence from Albania and Kosovo. Foods, 10(1), 160. https://doi.org/10.3390/foods10010160
Henson, Spencer, & Reardon, Thomas. (2005). Private agri-food standards: Implications for food policy and the agri-food system. Food Policy, 30(3), 241–253. https://doi.org/10.1016/j.foodpol.2005.05.002
Hydock, Chris, Paharia, Neeru, & Blair, Sandra. (2020). Should your brand pick a side? How market share determines the impact of corporate political advocacy. Journal of Marketing Research, 57(6), 1135–1151.
International Monetary Fund (IMF). (2021). Exchange rate policy and export performance. https://www.imf.org
Jaffee, Steven, & Henson, Spencer. (2004). Standards and agro-food exports from developing countries: Rebalancing the debate (Vol. 3348). World Bank Publications.
Jiang, Hao, Cheng, Yan, Yang, Jie, & Gao, Song. (2022). AI-powered chatbot communication with customers: Dialogic interactions, satisfaction, engagement, and customer behavior. Computers in Human Behavior, 134, 107329. https://doi.org/10.1016/j.chb.2022.107329
Jongwanich, Juthathip. (2009). The impact of food safety standards on processed food exports from developing countries. Food Policy, 34(5), 447–457. https://doi.org/10.1016/j.foodpol.2009.05.003
Keller, Kevin Lane. (2001). Building customer-based brand equity: A blueprint for creating strong brands.
Keshavarz-Ghorabaee, Mehdi, Amiri, Mehran, Zavadskas, Edmundas Kazimieras, Turskis, Zenonas, & Antucheviciene, Jurgita. (2021). Determination of objective weights using a new method based on the removal effects of criteria (MEREC). Symmetry, 13(4), 525. https://doi.org/10.3390/sym13040525
Keskin, Halit, Ayar Şentürk, H., Tatoglu, Ekrem, Gölgeci, Ismail, Kalaycioglu, Okan, & Etlioglu, Hakan T. (2021). The simultaneous effect of firm capabilities and competitive strategies on export performance: The role of competitive advantages and competitive intensity. International Marketing Review, 38(6), 1242–1266. https://doi.org/10.1108/IMR-09-2019-0227
Kotler, Philip, & Keller, Kevin Lane. (2021). Marketing management (16th ed.). Pearson.
Krugman, Paul, & Obstfeld, Maurice. (2022). International economics: Theory and policy. Pearson.
Kumar, V. (Vishal), & Reinartz, Werner. (2018). Customer relationship management: Concept, strategy, and tools (3rd ed.). Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-662-55380-0
Luiten, Claire M., Steenhuis, Ingrid H. M., Eyles, Helen, Ni Mhurchu, Cliona, & Waterlander, Wilma E. (2016). Ultra-processed foods have the worst nutrient profile, yet they are the most available packaged products in a sample of New Zealand supermarkets – Corrigendum. Public Health Nutrition, 19(3), 539–539. https://doi.org/10.1017/S1368980015002840
Machado, Priscila, Zinöcker, Markus, & Baker, Phillip. (2020). Ultra-processed foods and health outcomes: A narrative review. Nutrients, 12(7), 1955. https://doi.org/10.3390/nu12071955
Martínez, Sara, & Carballo, Juan. (2021). Physicochemical, sensory and nutritional properties of foods affected by processing and storage. Foods, 10(12), 2970. https://doi.org/10.3390/foods10122970
Pamučar, Dragan, Stević, Željko, & Sremac, Srdjan. (2018). A new model for determining weight coefficients of criteria in MCDM models: Full consistency method (FUCOM). Symmetry, 10(9), 393. https://doi.org/10.3390/sym10090393
Porter, Michael E. (1980). Competitive strategy: Techniques for analyzing industries and competitors. Free Press. (Republished with a new introduction, 1998). https://www.hbs.edu/faculty/Pages/item.aspx?num=195
Porter, Michael E. (1990). The competitive advantage of nations. Free Press.
Porter, Michael E., & Kramer, Mark R. (2019). Creating shared value. In G. G. Lenssen & N. C. Smith (Eds.), Managing sustainable business. Springer, Dordrecht. https://doi.org/10.1007/978-94-024-1144-7_16
Rodrik, Dani. (2018). What do trade agreements really do? The Journal of Economic Perspectives, 32(2), 73–90. https://doi.org/10.1257/jep.32.2.73
Suanin, Weerachai. (2023). Processed food exports from developing countries: The effect of food safety compliance. European Review of Agricultural Economics, 50(2), 743–770. https://doi.org/10.1093/erae/jbac030
Tussie, Diana. (2013). Trade diplomacy. In A. Cooper, J. Heine, & R. Thakur (Eds.), The Oxford handbook of modern diplomacy (online edn). Oxford Academic. https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780199588862.013.0035
United Nations Conference on Trade and Development (UNCTAD). (2020). Trade and development report. https://unctad.org
United Nations Conference on Trade and Development (UNCTAD). (2023). Trade in processed food. https://unctad.org/system/files/official-document/stat2023d4_en.pdf
Van Stralen, Karlijn J., Jager, Kitty J., Zoccali, Carmine, & Dekker, Friedo W. (2008). Agreement between methods. Kidney International, 74(9), 1116–1120.
Verhoef, Peter C., Kannan, P. K., & Inman, J. Jeffrey. (2015). From multi-channel retailing to omni-channel retailing: Introduction to the special issue on multi-channel retailing. Journal of Retailing, 91, 174–181. https://doi.org/10.1016/j.jretai.2015.02.005
Wood, Bradley, Williams, Olivia, Nagarajan, Vignesh, & Sacks, Gary. (2021). Market strategies used by processed food manufacturers to increase and consolidate their power: A systematic review and document analysis. Globalization and Health, 17, 1–23.
World Trade Organization (WTO). (2020). World tariff profiles 2020. https://www.wto.org
 
 
.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 24 آذر 1403
  • تاریخ بازنگری: 21 بهمن 1403
  • تاریخ پذیرش: 25 بهمن 1403

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار